سید جمال الدین افغانی
سید جمال الدین اسعدآبادی دارای مفکوره فراگیر و جهان شمول در اندیشه نظام سیاسی اسلام بود که خاستگاه و خیزشگاه بسیاری از نحله های اصلاح گری اسلامی به او منتسب و ناشی از افکار اوست.
به باور برخی از روشنفکران اسلامی و دانشجویان ، راه وی راه استبداد و استعمار پذیری نبوده و باید ادامه پیدا کند، در غرب نکات منفی وجود ندارد بلکه نکات مثبتی هم وجود دارد که باید به شکل درست شناخته شود و باید جنبه ها ی خوب آن دریافت شود چنانچه سید جمال الدین می گفت:
باید دانش و فناوری غرب را آموخت و از آن در ترقی و پیشرفت کشورهای اسلامی استفاده کرد.
اندیشه ناشناخته سید جمال برخاسته از شاخص های بارزی است که استبداد ستیزی، اصلاح تفکر دینی، همگرایی و پیوستگی اسلامی مبارزه با دیگر اندیشی و جزم گرایی و تلاش برای آگاه سازی مردم نشانه های عناوینی است که سید جمال الدین و نگرش او، در حد یک نقشه ای راه، فرا راه ما قرار دارد.
تبصره ها