چگونه اخوت اسلامی را در بین افراد نهادینه کنیم؟
اسلام در حالی ظهور کرد که اجتماع آن روز، در میان درگیری ها و اختلافات ذات البینی دست و پنجه نرم می‌کرد؛ اوضاعی که جنگ و فتنه، کینه و عداوت در بین مردم سیاست داشت و به گروه ها و فرقه های گوناگون تقسیم گشته بودند. آنکه قوی بود، ضعیف را و فرد بزرگ، کوچک تر از خود را می بلعید.
الله متعال با نور اسلام و اخوت ایمانی، این فتنه ها و آشوب ها را خاموش ساخت و برای مؤمنین فهماند که اخوت ایمانی همان نعمت بزرگی است که ضامن تحقق امنیت و آرامش در جامعه شان می باشد؛ از این رو آن را به عنوان متنی از جانب خودش بر مؤمنین قلمداد نمود، چنانچه میفرماید:« و اذکروا نعمة الله إذ كنتم أعداء فألف بين قلوبكم فأصبحتم بنعمته إخوانا» (۳/آل عمران). ترجمه: و نعمت الله را به یاد آورید آن گاه که دشمنان یکدیگر بودید، پس در دل‌های تان محبت انداخت و این طور به وسیله نعمت پروردگار تان، با هم برادر گشتید.
بناء اخوت ایمانی یک نیاز عمده و مبرم جوامع اسلامی به شمار می‌رود، که بدون آن نمی توانند به فلاح و رستگاری دست یافته و در برابر دشمنان پیروز گردند. با در نظر داشت ارشادات قرآنی و احادیث نبوی به یک عده از راهکارهای جهت ترسیخ اخوت ایمانی فی مابین افراد جوامع اسلامی دست میآبیم که از آن جمله قرار ذیل می‌توان به آن اشاره نمود:
- غرس محبت خالصانه در قلب ها نسبت به یکدیگر: محبتی که خاص برای الله باشد برخلاف محبت های که منشأ آن اغراض مادی است، دوام دار بوده و از عواملی است که اخوت را زیادت می بخشد. از این جاست که پیامبر صلی الله علیه وسلم امت شان را به این نوع محبت تشویق نموده و آن دو نفری را که یکدیگر را خاص به خاطر الله دوست میدارند، از جمله آن هفت گروهی بر می شمارد که در روز آخرت زیر سایه عرش الهی قرار خواهند گرفت. «سبعة یظلهم الله…رجل تحابا في الله اجتمعا فيه و تفرقا فيه» (متفق علیه) ترجمه: و آن دو تن که یکدیگر را به خاطر الله دوست داشته و دوستی و دشمنی شان خاص برای اوست.
- حسن ظن: در صورتی که مؤمنین نسبت به یکدیگر حسن ظن داشته باشند، از بروز مشکلات عدیده ای که به علت سوء ظن به میان می آید، جلوگیری صورت می‌گیرد؛ چی بسا مواردی که به سبب سوء ظن هنگام غیابتی یا اخذ موقفی یا هم حضور و غیره، سبب قطع روابط و ایجاد دشمنی های مداوم گردیده است، از این رو الله متعال می فرماید: « اجتنبوا کثیرا من الظن إن بعض الظن إثم» (سوره حجرات:۱۲) ترجمه: از بسیاری گمان ها پرهیز کنید؛ زیرا بعضی این گمان ها گناه اند. حسن ظن، اخوت را قوت می بخشد و بر عکس سوء ظن آن را فاسد می‌کند؛ همان طوری که موجودیت سرکه در عسل، سبب فاسد شدن آن میشود.
- دید و باز دید اخوی: دیدار و ملاقات های مداوم از عوامل دیگر زیادت اخوت در میان افراد امت می باشد؛ زمانی که در هنگام خوشی و غم به دیدار یکدیگر میروند، با همدیگر انس و الفت گرفته و محبت شان افزود میشود.
- مشاوره و نصیحت: وقتی در میان افراد اجتماع اسلامی، روحیه طلب نصیحت و مشوره از یکدیگر در مواردی که با آن روبرو می‌شوند، برقرار باشد و هر دو جانب اخلاص نیت داشته باشند، از یک جانب برای فرد منفعت وجود دارد که از وقوع در خطا جلوگیری می نماید و از جانب دیگر سبب قوی شدن بعد اخوت در میان شان میگردد. الله متعال می فرماید:« و أمرهم شوری بینهم»(۳۸/ شوری) ترجمه: و کار های شان (همواره) با مشورت میان آنهاست. و پیامبر صلی الله علیه و سلم میفرماید:« الدین النصیحة»(صحیح البخاری) دین همانا نصیحت و خیرخواهی است.
- کمک به فقرا و نیازمندان: همان طوری که ایمان قول و فعل را شامل میشود، اخوت ایمانی نیز شامل قول و فعل است؛ بناء باید حس همدردی در قلوب مؤمنین نسبت به خواهر و برادر نیازمند شان غرس گردد تا بعد اخوت قوت گیرد، این جاست که پیامبر صلی الله علیه وسلم میفرماید: «من کان في حاجة أخیه کان الله في حاجته و من کرب عن مؤمن کربة کرب الله عنه کربة من کرب یوم القیامة (رواه مسلم). کسی که در رفع حاجت برادرش تلاش کند، الله متعال حاجت خود او را برآورده می‌کند و کسی که از مؤمنی مشکلی را برطرف کند، الله متعال در روز آخرت مشکل او را برطرف می‌کند…
- رعایت آداب سخن گفتن و اجتناب از زشت گویی: تعامل نیکو و سخن شایسته، چیزی است که قلب ها را فتح می‌کند و برعکس آن یک کلمه ای زشت، می‌تواند دوستی های دیرینه را صدمه زند؛ بناء هر یک از ما قبل از آن که کلمه ای را از دهن بیرون کند باید در مورد آن بیاندیشد که تأثیر آن بالای شنونده چگونه خواهد بود. الله متعال می فرماید:« قل لعبادي يقول التي هي أحسن إن الشيطان ينزغ بینهم .(۳۵/إسراء). ترجمه: بندگان ام را بگو: تا شایسته ترین سخن را بگویند؛ زیرا شیطان (به وسیله سخنان ناموزون) در بین شان فتنه و فساد برپا می‌کند. رسول اکرم صلی الله علیه وسلم می فرماید: « من کان یؤمن بالله و الیوم الآخر فلیقل خیرا أو لیصمت» (متفق علیه) کسی که به الله و روز آخرت ایمان دارد پس یا سخن نیک گوید و یا هم سکوت اختیار کند.
- اکرام و حفظ عزت و آبرو: هر شخصی دوست می دارد تا در میان اطرافیان اش محترم باشد بناء حفظ عزت و آبروی برادر مؤمن چی در حضور و یا هم غیابت وی، از وسایل دیگر قوت بخشیدن به اخوت ایمانی می باشد.
- دوری گزیدن از اختلافات کوچک: چی بسا یک اختلاف کوچک بر سر یک موضوع جزئی، منجر به حقد و کینه شدید در میان افراد میگردد؛ بناء افراد را باید با روحیه تسامح و گذشت از دیگران تربیت نمود و برای شان آموخت که گذشت از دیگران خصلت نیکی است که مورد رضایت الله متعال و رسول اکرم صلی الله علیه وسلم می باشد.
در پایان از الله متعال بر مبنای آیه کریمه «إنما المؤمنون إخوة» استدعا می نماییم که اخوت ایمانی را در میان افراد امت اسلامی مستحکم سازد تا حدی که هر یک دیگری را همچون نفس خودش گرامی دارد تا به این طریق به فلاح دنیا و آخرت دست یابند.
آمین و صلی الله تعالی علی خیر خلقه محمد و علی آله و أصحابه أجمعین.
نویسنده: مژده مومند