حکم آواز و موسیقی در اسلام

حکم آواز و موسیقی در اسلام

حلال و حرام در اسلام/ یوسف قرضاوی

یکی از تفریح هایی که باعث آرامش روح و شادی بخش دل و گوش است، آواز خوانی است که اسلام آنرا حلال می داند به شرط این که شامل فحش و بدگویی و تشویق به گناه نباشد. اشکال نداردکه آواز خوانی با نوعی موسیقی که تحریک کننده نیست همراه باشد. آواز خوانی به مناسبت مراسم و مجالس جشن و سرور، مستحب است؛ مثلا در روز های عید یا عروسی سا به مناسبت بازگشت عزیزان از غربت و به هنگام عقد کردن زنان و تولد نوازدان، به منظور شادی حضار. از حضرت عائشه (رضی الله تعالی عنه) روایت شده است که زنی با یکی از انصار عروسی کرد؛ پیامبر(صلی الله علیه و سلم) فرمود: ( ای عائشه چرا تفریح و شادی ندارند؟ زیرا انصار به تفریح علاقه زیاد دارند) بخاری. ابن عباس می گوید: عایشه یکی از دختران فامیل خود را به عقد یک مرد انصاری در آورد، پیغمبر(صلی الله علیه و سلم) فرمود: (دختر را به ایشان دادید؟ گفتند: بلی. پیغمبر(صلی الله علیه و سلم) فرمود: آیا فرد آواز خوانی را با او فرستادید؟ عایشه گفت: خیر. پیغمبر(صلی الله علیه وسلم) فرمود: انصار قومی هستند که آواز خوان دارند، کاش کسی را با او می فرستادید و او این سرود را می خواند: ما پیش شما آمدیم، ما پیش شما آمدیم خداوند ما و شما را زنده و سلامت بدارد). متفق علیه. از حضرت عایشه روایت شده است که گفت: ( ابروبکر (رضی الله تعالی عنه) نزد من آمد، دید، دو جاریه ای که پیش من بودند به مناسبت عید قربان آواز می خوانند و دف می زنند، ابوبکر به آن ها اعتراض کرد؛ اما پیغمبر(صلی الله علیه و سلم) عبایش را به روی خود کشیده و دراز کشیده بود، ابوبکر به آنها اعتراض کرد، اما پیغمبر(صلی الله علیه و سلم) سرش را بیرون آورد فرمود: به آنها کاری نداشته باش ای ابوبکر این روز ها، روز عید است. ) بخاری امام غزالی در کتاب احیاء العلوم الدین حدیث مربوط به آواز خوانی آن دو جاریه، حدیث بازی حبشی ها در مسجد و تشویق شان از طرف پیغمبر(صلی الله علیه و سلم) که به عایشه می گفت : میخواهی ایشان را تماشا کنی؟ و ایستادن پیامبر(صلی الله علیه و سلم) با عایشه تا وقتی که عایشه از تماشا کردن خسته شد و بازی کردن عایشه با عروسکها را ذکر کرده و میگوید: این احادیث کاملا در صحیحین؛ بخاری و مسلم هستند. این احادیث بر رخصت و مبارح بودن چند چیز دلالت می کند: اول: مباح بودن بازی و تفریح و نباید فراموش کرد که حبشی ها به رقص و بازی عادت داشتند. دوم: این بازی ها در مسجد انجام شده. سوم: پیغمبر(صلی الله علیه و سلم) بازی کننده گان را تشویق نموده و از آنها خواستد بازی کنند، پس چگونه تصور می شود که حرام باشد؟! چهارم: پیغمبر(صلی الله علیه و سلم) ابوبکر و عمر را از عصبانیت و ناراحتی و جلوگیری از بازی کننده گان و جاریه ها منع نمود و فرمود روز عید است و هنگام شادی است و این ها هم اسباب شادی می باشند. پنجم: توقف طولانی پیغمبر(صلی الله علیه و سلم) و نگاه کردن بازی به خاطر شادی عایشه؛ این امر نشانه آن است که حسن اخلاق و خوش رفتاری به خاطر شادی زن و بجه ها به هنگام بازی ها و تفریحات و دیدن مناظر، بهتر از خشونت تقدس نمایی و محروم ساختن افراد خانواده از آنها می باشد. ششم: پیغمبر(صلی الله علیه و سلم) خود به عایشه فرمود: دوست داری نگاه کنی؟ هفتم: اجازه و رخصت در مورد آواز خوانی و دف زدن آن دو جاریه … از بسیاری از صحابه و تابعین روایت شده است که آنان آواز را می شنیدند و در گوش دادن به آن اشکالی نمی دیدند. اما تمام احادیثی که در مورد حرام بودن بازی و آواز خوانی وارد شده اند، به وسیله علمای حدیث مورد طعن و ایراد واقع شده اند و هیچ کدام سالم و بی عیب نیستند. قاضی ابوبکر عربی می گوید: در باره تحریم آواز خوانی هیچ حدیصی به ثبوت نرسیده است. ابن حزم می گوید: هر حدیثی در این مورد روایت شده است باطل و ممنوع ا ست. اما چون معمولاَ آواز خوانی و موسیقی با شراب و سایر کارهای نامشروع همراه بوده است اکثر علما آن را حرام یا مکروه می دانند. و بعضی از علماء گفته اند که آواز خوانی جزو کلام لهو (لهو الحدیث) است که خداوند در آیه ۶ سوره لقمان آن را مورد مذمت قرار داده و می فرماید: بعضی از مردم هستند که حرف های لغو و بیهوده را انتخاب می کنند تا آنان را از روی نادانی گمراه نمایند، و دستورات خدا را به مسخره می گیرند، و چنین افرادی در عذاب شدید و خوار کننده ای قرار دارند. ابن حزم می گوید: این آیه ربطی به غنا و آواز خوانی ندارد؛ چون در آیه، شخصی توصیف شده است که (لهو الحدیث) را انتخاب میکند که کسی است که دین خدا را به مسخره می گیرد، بنابر این چنین شخصی بلا اختلاف کافر است. چنین شخصیتی اگر قرآن هم بخواند، ولی هدفش گمراه ساختن مردم و مسخره گرفتن دین خدا باشد، باز کافر است. پس معلوم شد خداوند متعال کسانی را که دین را به مسخره می گیرند مورد مذمت قرار می دهد و هیچ گاهی افرادی که می خواهند تفریحاتی انجام دهند و آوازی بخوانند تا روح خود را آرام کرده و تسکین دهنده و هدف گمراه کردن مردم از راه خدا و استهزاء به دین را ندارند، از جانب خداوند مورد مذمت واقع نخواهند شد. ابن حزم در جواب کسانی که می گویند آواز خواندن حق نیست پس باید باطل باشد، چه، خداوند فرموده است: (نیست بعد از باطل حق مگر ضلالت و گمراهی) یونس/۳۲٫ می گوید: این رأی و استدلال، صحیح نیست زیرا پیامبر(صلی الله علیه و سلم) فرموده است: ارزش هر کاری با نیت آن است و هر کسی پاداش نیت خود را دریافت می دارد. متفق علبه بنابر این کسی که آواز می خواند مانند هر عمل دیگر اگر نیتش کمک به معصیت باشد آن شخص فاسق و کارش حرام است و کسی که نیتش این باشد که با آواز خوانی روحش شاد گردد و ناراحتی را از خود و دیگران به دور سازد تا همه با قلب آرام وپر نشاط عبادت نمایند، چنین شخصی درست کار و آوازش از اعمال حق محسوب می باشد و کار کسانی که عادت به آواز خوانی دارند؟ نه نیت خیر و نه قصد اعانه به معصیت دلرندهم، از لغویات بخشیده شده است و مانند این است که شخصی به قصد تفریح به باغ می رود و یا جلو در منزلش می نشیند و یا فلان رنگ لباس را انتخاب می نماید. اما برای مباح بودن آواز خوانی چند امر لازم است که باید رعایت شود:

۱٫ باید اصل آواز و کلمات آن مخالف با ادب، اخلاق و تعلیمات اسلام نباشد؛ مثلاَ آوازی نباشد که در تعریف و توصیف شراب یا مردم را به شراب خواری دعوت نماید و یا در توصیف اعضای زنان باشد و باعث تحریک شود؛ مسلما چنین آوازی حرام و گوش دادن به آن نیز حرام می باشد.

۲٫ بعضی اوقات آواز و کلمات آن با آداب و اخلاق اسلامی مغایرت ندارد اما به نحوی ادا و اجراء می گردد که باعث حرمت آنت میشود که باعث حرمت آن میشود؛ مثلاٌ به صورتی نا مطلوب و بدور از وقار و به حالتی که موجب تشویق و ترغیب به فساد است اجرا می گردد بنابراین لازم است نحوه اجرای آن نیز با ادب اسلامی مخالف نباشد.

۳٫ همانگونه که اسلام با اسراف و غلو و زیاده روی در هر امری حتی در عبادت مخالف می باشد، تفریح و بازی و آواز خوانی نیز نباید به حد اسراف برسد و نباید تمامی و یا اکثر اوقات را در آن صرف نمود؛ چون شکی نیست که اسراف در کارهای مباح موجب ضایع شدن وقت واجبات می گردد و چه درست گفته اند: (هیچ اسرافی نیست که حقی در کنار آن ضایع نشده باشد).

۴٫ چیزی که باقی می ماند این است: هر انسانی باید وجدان و نفس خود را قاضی قرار داده و هرگاه دید که آواز خوانی یا یک نوع بخصوص باعث تحریک غریزه جنسی او می گردد و او را به سوی فساد و فتنه می کشاند و جنبه حیوانات او را بر جنبه عقلی و معنوی او مسلط می سازد، بر او لازم است که از آن دوری جوید و دریچه ای را که باد فتنه از آن می وزد مسدود سازد تا قلب و دین و اخلاقش محفوظ بماند و خود و دیگران از شر آن در امان باشند.

۵٫ تمام علما اتفاق نظر دارند که هرگاه آواز خوانی همراه با کار های حرام در مجالس شرابخواری و رقص زن با مرد و یا هر کار گناه دیگری باشد حرام است و پیغمبر (صلی الله علیه و سلم) این آواز خوان و شنونده آن را به عذاب شدید تهدید نموده و می فرماید: (جماعتی از امت من شراب می خورند و نام دیگری را به آن می نهند و بالای سر شان دف زن ها و آواز خوان هایی وجود دارد. خداوند زمین را با آنان زیر و رو می کند و آن ها را به حالت میمون و خوک در می آورد). ابن ماجه