اهداف عید قربان

چند روز بعد در سراسر جهان اسلام عید سعید قربان با خوشی و سرور تجلیل می‌شود. قربانی‌ها ذبح می‌گردد، از دوستان و اقارب بازدید صورت می‌گیرد، و لباس‌های جدید وزیبا بر تن می‌شود. گاهی این سؤال‌ها به ذهن می‌رسد که: اهداف اجتماعی و انسانی عید چیست؟ و اخلاق اجتماعی ما در عید چگونه باید باشد؟
هدف اجتماعی عید:
عید به قلب‌ها انس، به روان‌ها خوشی، وبه تن‌ها راحتی می‌بخشد، همه را به سوی تجدید پیوند، صمیمیت و همکاری میان دوستان و خویشاوندان، فرامی‌خواند. در عید قلب‌ها با اظهار محبت با هم نزدیک می‌گردند و با صمیمیت با هم یکجا می‌شوند. در عید انسان‌های بزرگ منش، کینه و کدورت‌های خود را فراموش می‌کنند، و همة اینها تصویری از محبت و براداری و روابط اجتماعی نیک می‌باشد.
از اهداف اجتماعی عید یاد‌آوری حقوق مستمندان و ناتوانان است، تا خوشی‌های عید همه خانواده‌ها را در برگیرد. بنابر همین هدف اجتماعی بزرگ، شریعت صدقة فطر را در عید رمضان، و قربانی را در عید اضحی مشروع گردانیده تا دستان اهل خیر در عرصه خیر رسانی گشاده گردد و خوشی و سرور قلب‌های همه افراد جامعه را فرا گیرد.
مفاهیم انسانی که در عید نهفته است:
از جمله مفاهیم انسانی عید این است که تعداد بیشماری ازمردم در شرق و غرب جهان همزمان در خوشی‌ها سهیم می‌شوند، و این می‌رساند که انسانیت و امت اسلامی با وجود اختلاف سرزمین‌های خویش، همانگونه که در سختی‌ها با هم شریک‌اند، در خوشی‌ها نیز یک‌جا می‌باشند. بناءً در عید روابط فکری وروحیة دینی‌ای که میان افراد، تقویت می‌شود.
هر که بخواهد اخلاق امتی را بداند باید آن را در عید‌ها و جشن‌های‌شان جست و جو کند چه در این روزها عادات، اخلاق و رفتار بگونه واقعی آن تبارز می‌یابد. و جامعه سعادتمند، جامعه‌ای است که در آن اخلاق اجتماعی در خوشی‌ها و جشن‌ها به عالی‌ترین نقطه‌اش برسد و احساسات انسانی تا آخرین حد بگونه‌ای تجلی یابد که در عید با هم، یک‌دست، هم‌کار، و مهربان باشند تا جایی که در هر قلبی محبت و نیکی و صمیمیت بتپد. مردم در آن روز مشکلات و مصیبت‌های برادران وخواهران خود را در دیگر مناطق به یاد آوردند.
اما ما چه قدر از این معانی انسانی در عیدها را با خود داریم و اخلاق اجتماعی ما در این روزها چگونه است؟
شکی نیست که در عیدهای ما چیزی از این همکاری‌های اجتماعی وجود دارد مانند: صدقات و رسیدگی به بعضی از خانواده‌های ناتوان و فقیر؛ اما در مقابل مصارف گزافی که خرج می‌شود این صدقات چیز بسیار اندکی است. حال آنکه – اگر بخواهیم – بیشتر از چیزی که می‌دهیم داده می‌توانیم، چون آنچه را که بخشش می‌کنیم حتی شکم خانودة گرسنه‌ای را هم سیر نمی‌گرداند، کجا رسد به خانواده‌های عفیفی که دست طلب دراز نمی‌نمایند و با عزت و غیر اسلامی و انسانی خویش خودداراند وعید را با حسرت‌ها سپری می‌نمایند بدون اینکه کسی متوجه حال‌شان گردد. این وضعیتی است که نمایندة جامعة خوشبخت نیست. روزگاری که امت اسلامی لذت سعادت را در جوامع خود می‌چشید، هر فرد مسلمان در شب عید، به همسایه قبل از خود فکر نموده نیازمندی فرزندان دوست خود را بر فرزندان خود مقدم می‌دانست. واقدی از علمای مشهور قرن دوم هجری حکایت می‌کند: «دو دوست داشتم که یکی از آنها هاشمی نام داشت، وما با هم مانند یک جسم وجان بودیم برایم دست تنگی شدید رخ داد و عید فرا رسید، خانمم برایم گفت: من و تو در سختی صبر کرده می‌توانیم، اما فرزندان ما؛ دلم بر حالت ژولیده و زارشان می‌سوزد. در مورد لباس‌های‌شان فکری بکن. واقدی می‌گوید: برای دوستم هاشمی نامه‌ای فرستادم و از او کمک مالی نمودم، وی برایم خریطه‌ای فرستاد که هزار دهم داشت و سرش مهر زده شده بود. هنوز خریطه را باز نکرده بودم که از دوست دیگرم برایم نامه رسید، و از همان حالتی که من به دوستم هاشمی نالیده بودم، وی به من شکوه کرده بود. پس خریطه را همان طور که گرفته بودم برای او فرستادم، و بعداً همسرم را از ماجرا آگاه کردم و او هم کارم را پسندید و مرا مورد سرزنش قرار نداد. چیزی نگذشت که دوستم هاشمی با خریطه‌ای هم مانند خریطة قبلی نزدم آمد و گفت: راست بگو با خریطه‌ای که برایت فرستادم چه کردی؟ او را از واقعیت آگاه کردم. پس برایم گفت: هنگامی که تو از من کمک مالی خواستی من جز آنچه که برای تو فرستادم پولی دیگر با خود نداشتم. بناءً به دوست سومی نامه فرستادم و از وی کمک طلب کردم و او همان خریطه را که تو به او فرستاده بودی برایم فرستاد. واقدی ادامه داده گفت: سپس پول را میان هر سه تن خود مساویانه سه سه صد درهم تقسیم کردیم و صد درهم باقی مانده را برای همسرم دادیم».
این تعبیر واقعی از اخلاق عالی اجتماعی در هر امت می‌باشد. در این شکی نیست که ما در عیدها وجشن‌های خود مصیبت‌های دیگران را به یاد نمی‌آوریم بطور مثال در سراسر جهان اسلام جنگ‌ و ناامنی ادامه دارد خانه‌ها ویران وساکنان آنها به خاک و خون کشیده شده و میلیون‌ها تن مجبور به ترک دیار خود گردیده به حالت رقت بار دور از هر نوع آسایشی روزگار را سپری می‌نمایند. افغانستان، عراق، سوریه، یمن، فلسطین، برما و… ما برایشان چه کردیم؟ قصد داریم در عید برای‌شان چه کنیم؟ به گمان غالب، روز عید را بسان عیدهای قبلی جشن می‌گیریم طوری که گویا در جهان هیچ مصیبت و حادثه‌ای رخ نداده است، و هیچ مسلمانی در از دست دادن شهیدش ماتم و عزا ندارد. ما نمی‌خواهیم که همه در عید به عزا بنشینند! بکله می‌خواهیم‌ همچون ملتی آگاه و در جشن و خوشی مصیبت‌های امت خود را فراموش ننمایم و از لهو و اسراف خود کاسته چیزی برای آنها تقدیم کنیم. می‌خواهیم تا اخوت و برادری قوی را در عید احساس نماییم. تا همت‌ها بر انگیخته شود و دست‌ها به بخشش وعطا گشاده گردد. می‌خواهیم تا از خنده‌ها و قهقه‌های خود کمی بکاهیم تا در چهره‌های ما تأثر و غمگینی با وقار آشکار باشد که دلالت به توجه و اهتمام ما به قضایا و حوادث و بدبختی‌های امت ما نماید.
ای خواننده گرامی! اگر مادر باشی یا همسر ویا شوهر و یا هم جوانی، شکی نیست که آنچه عید به آن نیار دارد از لباس تا خوراک و سیر وتفریح آن را آماده می‌سازید، پس در این آمادگی‌ها چیزی دیگری که در نزد الله گرامی و در اخوت با ارزش است را هم اضافه کنید. و آن آمادگی برای دور کردن مشکلات و رنج کسانی است که در اطرافتان قرار دارند. در میان خویشاوندان، همسایه ها، دوستان و یا شهروندان کشورتان جست‌وجو کنید و از نیازمندی‌های‌شان پرسان نمایید، و در آوردن خوشی به قلب‌های‌شان آنها را یاری نمایید. اگر توانایی ندارید پس با سخن نیک و همدردی آنها را خرسند گردانید. در صبح عید، یتیم‌هایی که از لبخند پدر محرومند، و بیوه زنانی که محبت شوهر را نمی یابند، به یاد آرید. آنانی را که جنگ و ظلم و بربریت بی‌سرپناه شده‌اند و لذت آرامش و استقرار را از دست داده‌اند و در اشک و آتش می‌سوزند …همه را به یاد آورید.خداوند راست گفته حین که می فرماید:
{وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ خَيْرٍ فَلِأَنْفُسِكُمْ} [البقرة: ۲۷۲]
(و هر چيز نيكی كه مي‌بخشيد براي خودتان است)
{مَنْ عَمِلَ صَالِحًا فَلِنَفْسِهِ} [فصلت: ۴۶]
(هر كس كه كار نيك بكند به نفع خود مي‌كند)
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم می‌فرماید: «کسی که مشکلی از مشکلات مؤمنی را حل کند، خداوند مشکلی از مشکلات روز قیامت او را حل می کند».
ومی‌فرمایند:«مثال مؤمنان در محبت و شفقت و مهربانی میان هم، مانند جسمی است که هرگاه عضوی از آن به درد آید همه اعضای بدن را به بیدار خوابی و تب فرامی‌خواند» ( مسلم و احمد).