تأثیر عبادات بر اعمال
از آن جا که موضوع بحث درمورد عبادات و تاثیر آن بر اعمال فرد مؤمن است؛ لازم است تعریف از کلمه عبادت داشته باشیم.
عبادت درلغت طاعت با فروتنی؛ چنانچه راغب اصفهانی میگوید: ” بندگی بمعنای اظهار فروتنی و عجز است، و عبادت بلیغ تر از آنست که بمعنای نهایت فروتنی و تواضع است”.
و در اصطلاح عبادت اسم جامع است که شامل هر آنچه الله دوست دارد و سبب رضامندی وی میشود از اقوال و اعمال ظاهری و باطنی مثل: توحید (که در ذات خودش عبادت است)، نماز، روزه، زکات، صله رحم، نیکی به والدین، دعا و ذکر، تلاوت قرآن، دوستی و دشمنی برای الله، اخلاص برای وی، شکر در نعمت و صبر در حکمت وی، قناعت در تقدیر الهی و توکل به وی، داشتن امید به رحمتش و خوف از عذابش و غیره آنچه سبب جلب محبت و رضامندی الله میگردد.
اقسام عبادات
عبادات را میتوانیم به ۳ نوع تقسیم کرد:
۱- عبادات قلبی: مثل داشتن خوف و رجا، توکل و امید
۲- عبادات بدنی: مثل نماز، حج، جهاد [جهاد با کفار، جهاد با نفس ]
۳- عبادات زبانی:
۱) گفتن شهادتین (أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلٰهَ إِلَّا ٱللَّٰهُ و أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ ٱللَّٰهِ)
۲) دعا
۳) امر به معروف و نهی از منکر
۴) تلاوت قرآنکریم
۵) دعوت الی الله و نصیحت با رعایت شرایط و ظروف {إن الدین النصیحة}
با ذکر موضوعات فوق درمیابیم که میان عبادت و اعمال ارتباطی محکم وجود دارد که قرآن کریم به آن اقرار نموده است و این دو لازم وملزوم همدیگراند.
چنانچه الله متعال درسوره المومنون میفرماید: {قدافلح المومنون۱*الذین هم فی صلاتهم خاشعون۲*والذین هم عن اللغو معرضون۳ *والذین هم للزکاة فاعلون۴*والذین هم لفروجهم حافظون۵ *إلا علی أزواجهم أوملکت أیمانهم فإنهم غیر ملومین ۶*فمن ابتغی وراء ذلک فاولئک هم العادوون۷*والذین هم لامانتهم وعهدهم راعون*۸والذین هم علی صلواتهم یحافظون۹*اولئک هم الوارثوون۱۰*الذین یرثون الفردوس هم فیها خالدون}۱۱
ترجمه: مومنان رستگار شدند* آنهای که در نماز خشوع دارند* و آنهای که از لغو و بیهودگی روی گردانند* آنهای که زکات رامیدهند *و آنهای که دامان خود را ا ز بی عفتی حفظ میکنند* تنها آمیزش جنسی با همسران و کنیزان دارند که دربهره گیری ازآنان ملامت نمیشوند *و کسانی که راهی غیر ازین را طلب کنند. تجاوزگرند. و آنهای امانت ها و عهد خود را رعایت میکنند. و آنهای که بر نمازهایشان مواظبت مینمایند؛ آری آنها وارثانند. وارثانی که بهشت برین را به ارث میبرند و جاودانه در آن خواهند ماند!
این آیت و آیات مشابه به آن حقیقت ارتباط بین عبادت و اعمال را نشان میدهد؛ چنانچه از صفات مؤمنین با سعادت این است که مزین با زیور اخلاق و آراسته با کسوت عبادت است و هرگاه یکی ازین دو نباشد دیگری ناقص است پس عبادت حقیقی آنست که نتایج آن اخلاق فاضله باشد هرگاه اخلاق از میان رفت عبادت نیز منهدم و اگر هم باقی بماند جز‌ء تصویر روتین(عادت) نیست و مصداق این سخن آیت ذیل است: {عباد الرحمن الذین یمشون علی الارض هونا و اذا خاطبهم الجاهلون قالوا سلاما*والذین یبیتون لربهم سجدا و قیاما*والذین یقولون ربنااصرف عنا عذاب جهنم ان عذابها کان غراما}
ترجمه: بندگان خاص خداوند رحمان کسانی هستندکه با آرامش و بی تکبر بر زمین راه میروند؛و هنگامی که جاهلان آنها را مخاطب قرارمیدهند [و سخنان نابخردانه گویند] به آنها سلام میگویند و با بی اعتنایی میگذرند*کسانی که شبانگاه برای پروردگارشان سجده و قیام میکنند* و کسانی که میگویند (پروردگارا عذاب جهنم را از ما برطرف گردان که عذابش سخت و پردوام است.
از رسول الله صلی الله علیه وسلم حدیثی نیز در رابطه با ارتباط عمیق عبادات براعمال و نفی ایمان از شخص دارای اخلاق و سلوک زشت ثابت است.
چنانچه میفرماید: وعن ابي هريرة قال: قال رسول الله صلى الله عليه وسلم: «والله لا يؤمن والله لا يؤمن والله لا يؤمن» . قيل: من يا رسول الله؟ قال: «الذي لا يامن جاره بوائقه» . متفق عليه
ترجمه: به الله قسم مومن شمرده نمیشود {و این جمله را سه بار تکرارکرد}گفته شد : چه کسی ای رسول الله؟ فرمودند: آنکه همسایه ازضرروی درامان نباشد .
و درحدیث دیگر نیز میاید {من کان یؤمن بالله و الیوم الآخر فلیقل خیرا او لیسکت}
ترجمه ؛هرکه به الله و روزآخرت ایمان دارد یا سخن نیکو بگوید و یا خاموش باشد.
از مجموع آیات و احادیثی که اینجا ذکر شد به این نتیجه میرسیم که عبادات اعمال انسانها را تصحیح میکند {إِنَّ الصَّلَاةَ تَنْهَىٰ عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنكَرِ}
عبادت و تأثیر آن بر سلوک، زمانی پدیدار میشود که تعمق آن براساس عادت نبوده و روحی باشد.
از الله منان اعمال خالصانه در پرتو عبادات خالصانه را استدعا داریم.
گردآورنده: تمنا (حلیمی)