اهمیت علم و دانش در اسلام

موضوع علم و دانش در اسلام از اهمیت خاصی برخودار است چنانچه اولین آیات نازل شده در مورد آموختن است, به علم و دانش در چنین شرایطی از هر زمانی دیگر نیاز داریم تا با جهان برابری کنیم.  بنده در چند سطر کوتاه که در پیش روی دارید به اهمیت علم و دانش در پرتو قرآن و حدیث پرداخته.

سپاس الله عزوجل را  كه انسان را با قلم آموخت و او را از آنچه نمي‌دانست آگاه ساخت، درود و سلام بر پيامبر امي حضرت محمد صلي الله عليه وسلم  كه الله متعال او را براي رهبري و ارشاد خلق برگزيد تا آنان را بسوي خدايشان فراخواند و قرآن را به آنان آموزش دهد و اين فرمان الهي را آويزه گوششان قراردهد. ﴿ قَدْ جَاءَكُم مِّنَ اللَّهِ نُورٌ وَكِتَابٌ مُّبِينٌ(۱۵) يَهْدِي بِهِ اللَّهُ مَنِ اتَّبَعَ رِضْوَانَهُ سُبُلَ السَّلَامِ وَيُخْرِجُهُم مِّنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِهِ وَيَهْدِيهِمْ إِلَىٰ صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ(۱۶)﴾(المائدة).

ترجمه:همانا از طرف خدا، نور و کتاب آشکاری به سوی شما آمده و  خداوند به برکت آن، کسانی را که از خشنودی او پیروی کنند، به راه‌های سلامت، هدایت می‌کند؛ و به فرمان خود، از تاریکیها به سوی روشنایی می‌برد؛ و آنها را به سوی راه راست، رهبری می‌نماید.

برادران وخواهران گرامی خوشبختانه در تاریخ بشریت  ارتباط بین الله وبنده هیچ وقت قطع نشده و الله متعال بخاطر هدایت انسانها, انبیاء علیه سلام فرستاده است.  ودر اخیر به غرض تکمیل تمام پیام های آسمانی آخری پیامبر محمد مصطفی صلی الله علیه وسلم با کامل ترین شریعت فرستاده, دین اسلام به اندازه پیرامون ارزش و اهمیت  علم تأکید دارد,  مقام و جایگاه عالم به اندازه معرفی کرده و اتباع خود را مکلف به آموختن علم و دانش کرده که  هیچ دین دیگر نه کرده, ما می بینیم مثلکه قبلا یاد آور شدیم اولین آیات نازل شده کلمه (اقرأ) است و الله متعال در مورد علم و دانش در جای دیگر سوگند یاد می کند می فرماید: ﴿ن ۚ وَالْقَلَمِ وَمَا يَسْطُرُونَ﴾(القلم:۱).

ترجمه: ن، سوگند به قلم و آنچه مینویسند.

در حالیکه این قرآن و شریعت در مکان و جای نازل می شود که علم و دانش ارزش ندارد و پیامبر امی بود. و الله متعال در قرآن به علم و دانش چنان مقام وارزش می دهد که اولین آیات به اقرأ شروع می کند. و همچنان اسلام رفتن به دنبال کسب علم ودانش را یکی از واجبات به شمار می آورد، به همين خاطر اوّلین آیاتی از قرآن که نازل شده اند با «خواندن, قلم و علم» آغاز شده است.

الله متعال می فرماید: ﴿ قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَالَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ إِنَّمَا يَتَذَكَّرُ أُولُو الْأَلْبَابِ﴾(الرمز:۹).

ترجمه: بگو: آیا کسانی که می‌دانند با کسانی که نمی‌دانند یکسانند؟! تنها خردمندان متذکّر می‌شوند!.

در جای دیگرالله متعال در فضل عالم می فرماید: ﴿ إِنَّمَا يَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَاءُ﴾(الفاطر:۲۸).

ترجمه: (آری) حقیقت چنین است: از میان بندگان خدا، تنها دانشمندان از او می‌ترسند.

بدین معنی که تنها عالمان و آگاهانی که به مقام و منزلت الله متعال آگاهی راستینی دارند، هراس ( انحراف از دین او را) در دل دارند؛ زیرا آگاهی حقیقی خشیّت را در پی دارد.

احادیث نبوی همۀ آیات قرآنی را که به جایگاه علم و دانش و منزلت علما مربوط می شود مورد تأکید قرار میدهند. از رسول الله صلی الله علیه وسلم روایت شده است: « مَنْ يُرِدِ اللَّهُ بِهِ خَيْرًا يُفَقِّهْهُ فِي الدِّينِ،» (البخاری/۷۱).

ترجمه: به هر كس كه الله متعال در حق او ارادة خير نمايد، به وي  فهم دين، نصيب خواهد كرد.

یکی از ویژگیهای علم و دانش دوام و ماندگاری منافع آن است. و اجر و پاداش آن هم حتی پس از مرگ برای انسان همچنان ادامه پیدا خواهد نمود. حافظ المنذری می گوید: ( کسی که علم سودمندی را به دیگری می آموزد و نسخه برداری می نماید پاداش خود و پاداش همه کسانی که آن را می آموزند یا نسخه برداری می کنند و آنهایی که به آن پس ازاو عمل می کنند، تا زمانی که آن علم باقی می ماند و به آن عمل می شود، پاداش نویسنده و نقل کنندۀ آن باقی خواهد ماند.  در حدیث دیگر پیامبر صلی الله علیه وسلم می فرماید:« فضلیت عالم بر عابد مانند فضیلت من بر پایین ترین شماست«(صحیح الجامع الصغیر :۴۲۱۳).

پس در نتیجه گفته می توانیم که علم و دانش بر عبادت برتری داده شده که منافع علم شامل عالم ودیگران نیز می شود، و منافع عبادت منحصر به خودعبادت گذار است. و به عبارت دیگر خیر و دستاورد عبادت تنها متعلق به عبادت کننده و منافع علم فراگیر و همگانی است. چنانچه اسلام به همه انسانها فرصت می دهد و آنها را تشویق می نمایند تا علم و دانش را فراگرفته و به کار اندازد و مسایل مفید و جدید را استنباط نمایند و به خاطر ایجاد زنده گی مرفه و آرام برای تمام مردم تلاش کنند. و بلاخره راه حل های مناسبی را برای تمام مشکلات تقدیم نمایندکه فرا راه بشریت قرار دارد.

گرد آورنده: محموده نویر