نقش تزکیه در زندگی دعوتگر
بسم الله الرحمن الرحيم
انسان دعوتگر شخصیت متعهدی است که در قبال خود، خانواده و جامعه خودش احساس مسئولیت می نماید. وقایع و حوادث زندگی را با دقت و زیرکی می پیماید و همواره نزد الله متعال دعا میکند که به اندازه چشم بر هم زدنی او را به حالت خودش واگذار نکند؛ (یا حی یا قیوم برحمتك استغيث أصلح لي شأني كله ولا تكلني إلى نفسي طرفة عین) زیرا میداند که شیطان همیشه در کمین است و نفس انسان با ضعف مواجه است.
از طرف دیگر؛ دعوتگر از همه اولتر در مقابل نجات نفس خودش از آتش جهنم مسئول است و باید برای تزکیه نفس خودش برنامه یی منظم و مشخصی داشته باشد تا در مسیر پر از فراز و نشیب زندگی دنیا، ایمان اش منبع قوت، انرژی و توشه ایی مداوم برای او باشد. و در این زمینه از توصیه های قرآنی و احادیث نبوی (صلی الله عليه و سلم) استفاده نماید. چنانچه ابن قیم رحمه الله می فرماید: تزکیه نفوس انسانی یکی از وظایف اساسی پیامبران الهی بوده است (اذ بعث فيهم رسولا من انفسهم يتلو عليهم آياته و يزكيهم و يعلمهم الكتاب والحكمة ۱…)، الله متعال آنها را برای اینکار فرستاده است، الله متعال کلید تزکیه و تداوی امراض نفسانی را در اختیار آنها قرار داده است، ایشان گاهی به شکل عملی و احیانا به گونه نظری رهنمایی های لازم را برای تزکیه نفوس انسانی توصیه کرده اند. انسانی که می خواهد نفسش را بدون در نظر داشت هدایات الهی و بدون توجه به ارشادات رهنمای معلم بشریت پیامبر صلی الله عليه وسلم تزكيه و اصلاح نماید، به مریضی می ماند که میخواهد مرض اش را خودش بدون رهنمایی طبیب تداوی کند. پیامبران، طبیبان قلوب انسانیت اند، اصلاح و تزکیه قلب انسانها بدون رهنمایی های آنها ممکن نیست.
در آیات متعدد قرآن مجید الله متعال ما را متوجه می سازد که اعمال و رفتار جوارح و اعضای بدن بالای تقوا و تزکیه تأثیرگذار است. چنانکه الله متعال در مورد نماز می فرماید: «ان الصلاة تنهى عن الفحشاء والمنكر۲..» بدون شک که نماز فرد را از فحشاء و منکر باز میدارد و همین گونه در مورد روزه ماه مبارک رمضان می فرماید: «کتب عليكم الصيام كما كتب على الذين من قبلكم لعلكم تتقون۳» و همین گونه ده ها آیات دیگر… پس اگر میخواهیم تغییری را در درون خود ایجاد نماییم و قلب خود را از حالت غفلت و بی خبری به قلبی آگاه و بیدار مبدل سازیم باید به ظواهر و محیط خود توجه جدی داشته باشیم. هر آنچه که از طریق حواس پنجگانه وارد مغز ما می شود مستقیماً به طرز تفکر و اندیشیدن و نهایتاً به عملکردهای ما تأثیر گذار است. یعنی هر آنچه با زبان میگوییم، با گوش ها می شنویم، با چشم ها می بینیم و… همه و همه روی طرز فکر و عملکرد ما مؤثر می باشند.
گاهی اوقات فرد دعوتگر در مسیر تزکیه نفس با نا امیدی هایی مواجه میشود و میگوید که در بعضی موارد نمی تواند بر نفسش غالب آید و اگر احیانا گاهی غالب شود دوباره مغلوب میگردد. راه حل این مشکل و هر بن بست دیگری که فرد در مسیر تزکیه نفس اش با آن مواجه می شود. تنها و تنها نسخه های ربانی قرآن عظیم الشان است. قرآن آنچه را دیگران در قلب و درونت تخریب کرده اند، ترمیم میکند. نه تنها این بلکه هر آنچه خودت هم در قلب و درونت تخریب کرده یی را ترمیم میکند. رو آوردن به فهم قرآن، تدبر در آن و استفاده روزانه از آیات قرآن در زندگی روزمره قوت قلب و منبع آرامش اطمینان و امیدواری است و فرد دعوتگر به طریق اولی باید ازین توشه بهره گیرد. ارتباط با قرآن سبب ایجاد تعادل روانی و احساسی و در نتیجه استقامت در تربیت نفس و مسیر دعوت میگردد چیزی که عملاً با گذشت ۱۴ ماه در وجود مردم مجاهد غزه مشاهده می نماییم.
و بالاخره؛ دعوتگری که میخواهد در مسیر خودش ثابت قدم بماند و با قلبی مطمئن و سرشار از رضامندی از الله تعالی ازین دنیا برود، بروی حتمی و لازمی است که تزکیه نفس را سرلوحه تمامی امور و برنامه های خود قرار دهد و بخاطر هیچ عذری ازین امر مهم کوتاه نیاید. زیرا موفقیت و پیروزی دنیوی و اخروی وی به آن وابسته است.
مربی باید مراحل تفکر، مراقبه، محاسبه و مؤاخذه نفس را گذرانده باشد و از خودخواهی و خودپرستی رها باشد. عیب جو نباشد، بهره گیر از انتقادها باشد و خیرخواهی دیگران را بنگرد.
رسول اکرم (صلی الله علیه و سلم) مربی بزرگوار و قاید بی بدیل دعوت اسلامی همواره به نزد الله متعال اینگونه دعا مینمودند:
اللَّهُمَّ آتِ نَفْسِي تَقْوَاهَا وَزكَّهَا أَنْتَ خَيْرُ مَنْ زَكَّاهَا أَنَّتَ وَلِيهَا وَمَوْلاهَا
ترجمه: پروردگارا! برای نفس من تقوایش را نصیب کن، آنرا تزکیه کن، تو بهترین کسی هستی که آنرا تزکیه نمایی، توصلاحیت دار مولای آن هستی.
و بدون شک الله متعال برای کسانی که در مسیر دعوت الی الله تلاش میکنند وعده هدایت و همراهی داده است.
{والذين جاهدوا فينا لنهدينهم سبلنا و أن الله لمع المحسنين} [العنكبوت / ٦٩ ]
نفس تو مثل شتر خود پرور است خود پرست و خود سوار و خود سر است
مرد شو آور زمام او به کف تا شوی گوهر اگر باشی خزف
هر که بر خود نیست فرمانش روان می شود فرمان پذیر از دیگران
طرح تعمیر تو از گل ریختند با محبت خوف را آمیختند
هر که حق باشد چو جان اندر تنش خم نگردد پیش باطل گردن اش۵
نویسنده: داکتر نیلاب رنجبر
۱- آل عمران ۱۱۶۴
۲- العنكبوت ۴۵
۳- البقرة ۱۸۳
۴- ادهم شرقاوی
۵- علامه اقبال لاهوری