ذی الحجة؛ مرحمتی بر بنده گان
#ذی_الحجه!
الله سبحانه و تعالی، آنقدر مهربان، رحمن و رحیم است که برای تلافی گناهانِ بندگانش، عبادات متعددی را در اوقات معینی از ﴿سال،ماه، روز و شب﴾را باعث بخشش و رهائی بندگانش از آتشِ جهنم ساخته است.
برتری بخشیدن بعضی ماه ها و روز ها و شب ها بریکدیگر و تخصیص بیشتر اجور بر اعمال و عبادات، گوشه ای از عدل الهی است که نسبت به بندگانش ارزانی فرموده.
از فوائد این ایام و زمانها اینست تا آنعده از بندگان که بعلت ضعف مالی و ناتوانایی جسمانی نمیتوانند در بعضی عبادات که دارای اجر و ثواب زیاد، اما مستلزم قوت و استعداد بیشتر بدنی یا مالی است، شرکت کنند.
اما با اعمال و عباداتی دیگر مطابق توان و استعداد مادی ثوابی را نصیب شوند که دیگران با قدرت جسمانی و ثروت مالی چون حج و جهاد و صدقه کسب میکنند.
چنانچه حدیثی از رسول الله صلی الله علیه و سلم روایت است که عده ای از فقرا نزد آنحضرت صلی الله علیه و سلم آمدند و با عرض شکوه آمیزی گفتند:
«ثروتمندان به سبب مال خویش به درجات بلند (ثواب) و نعمتهای دایمی رسیدند، یعنی آنها نماز میگذارند چنانکه ما نماز میگذاریم و روزه میگیرند چنانکه ما روزه میگیریم و آنان را مال فراوانی است که با آن حج و عمره میکنند و جهاد میکنند و صدقه میدهند.
رسول کریم صلی الله و علیه وسلم فرمودند:
آیا شما را چیزی نگویم که اگر بدان عمل کنید، دریابید کسانی را که از شما پیشی گرفته اند و پس از شما هیچکسی این مرتبه ی شما را در نیابد و شما در میان ایشان بهترین کسان باشید، بجز کسانی که مثل آن عمل کنند؟
پس در پی هر نماز تسبیح و تحمید و تکبیر بگویید تا اینکه از همه آنها سی و سه بار شود» (البخاری حدیث ۸۴۱)
مزیت بعضی زمانها و ایام نسبت به سایر اوقات همچنان وسیله و کمکیست از فضل و رحمت الهی نسبت به بندگانش و فراهم سازی امکانی برای جبران ضعفها و تلافیِ کاستی ها و عوض بر آنچه که در مسیر بدست آوری فضایل در مواسم با فضیلت دیگر از آنان فوت شده.
و فرصتی که بندگان در آن با رغبت و نشاط به طاعات پرداخته و اجر بیشتر را کمایی نمایند و آمادگی برای سفر مرگ و روز آخرت داشته باشند.
هیچکدام از این فصول و ایام با فضیلت که در آن سفارش و تشویق بر سبقت در عبادت الله صورت گرفته چیزی نیست جز راه و وسیله ای برای تقرب بندگان بر او تعالی، و موهبتی از مواهب الهی جل جلاله که به فضل و رحمتش شامل هرکه بخواهد میسازد.
پس با سعادتست کسیکه این فصول و ایام و ساعات را غنیمت شمرده و بخاطر تقرب به الله جل جلاله و کسب رضای او جهد نماید و با این وسایل خود را از آتش دوزخ ایمن ساخته و جنت فردوس را برای خود تضمین کند.
بر هر مسلمان لازم است قدر و قیمت حیات و وقت را شناخته و بر عبادت الله تا هنگام مرگ غافل نشود. چنانچه الله سبحانه و تعالی میفرماید:
وَاعْبُدْ رَبَّكَ حَتَّىٰ يَأْتِيَكَ الْيَقِينُ (ااحجر۹۹)
و پروردگارت را عبادت کن تا یقین [= مرگ] تو فرا رسد!
مفسرین میگویند منظور از یقین در این آیت مرگ است. «یعنی پروردگارت را تا هنگام مرگ عبادت کن»
از مواسم پر فیض وبرکت که الله سبحانه و تعالی جل جلاله آنرا نسبت به سایر ایام فضیلت بخشیده و در مقابل اعمال بندگان اجور عظیم تعیین کرده، ده روز اول ذی الحجه است.
در حدیث شریف به روایت ابن‌عباس رضی‌الله عنهما آمده است:
«هیچ روزی نیست که عمل صالح به‌سوی خداوند جل جلاله در آنها از این روزها ـ یعنی از ده روز ذی‌الحجه ـ محبوبتر باشد. اصحاب گفتند: حتی جهاد در راه خدا؟
رسول الله صلی الله و علیه وسلم فرمودند:
حتی جهاد در راه خدا مگر شخصی که خود با مالش به‌میدان جهاد برود و سپس چیزی از آنها را برنگرداند». (سنن ابی داود)
و در روایات دیگر هم در فضیلت این ده روز نسبت به سایر ایام سال آمده است. و فضایل این ده روز را در روشنایی قرآن و حدیث میتوان چنین برشمرد:
۱– الله سبحانه و تعالی جل جلاله به آن قسم یاد کرده:
وَالْفَجْرِ٭ وَلَيَالٍ عَشْرٍ ﴿والفجر﴾
به سپیده دم سوگند. و قسم به شبهای دهگانه.
ابن عباس و ابن زبیر و مجاهد و سایرین در بیان این آیت میگویند که «لیال عشر» عبارت از همان ده روز ذی الحجه است.
و قسم یاد کردن الله جل جلاله دلیلی است بر اینکه او تعالی جل جلاله در آن اهمیت و عظمت و نفع قرار داده.
ابن کثیر رحمه الله در تفسیر خود می گوید:
منظور از این ده شب دهه ی ذی الحجه است همانطور که ابن عباس رضی الله عنهما و ابن زبیر رضی الله عنهما و مجاهد و دیگران گفته اند. (رواه البخاری)
و همچنین رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمودند:
«هیچ ایامی نیست که نزد الله سبحانه و تعالی عمل صالح محبوبتر از این ایام باشد» گفتند: و نه حتی جهاد در راه الله؟ فرمود: «ونه جهاد در راه الله مگر شخصی که با جان و مال خود خارج شود و هیچ کدامشان را برنگرداند»
پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و سلم در فضیلت این ایام بیان داشته که آن افضلتر از همه روز های دنیا است، چنانچه در حدیث فوق ذکر آن رفت.
رسول کریم صلی الله علیه و سلم در این روزها امت را به انجام اعمال صالح و کثرت تسبیح و حمد و تکبیر توصیه کرده است
درین ایام روز عرفه است. روزی که الله سبحانه و تعالی دینش را تکمیل کرد، و روزه ی آنروز بنا بر حدیثی از رسول الله صلی الله علیه و سلم گناهان دو سال را محو میسازد.
و در این ایام روز قربانی است که آنروز از بزرگترین روز های سال است و همچنان حج اکبر که در آن عبادات و طاعاتی جمع میشود که در هیچ جای دیگری این تجمع صورت نمیگیرد.
عباداتی که برای مسلمان شایسته است در دهه ذی الحجه بر انجام آن حریص باشد:
۱- ﴿روزه گرفتن﴾:
رسول الله صلی الله علیه و سلم بر انجام بیشتر اعمال نیک در دهه ی اول تشویق و ترغیب فرموده اند. و گرفتن روزه از بهترین عبادات است، چنانچه الله سبحانه و تعالی اجر روزه را فراتر از حدی که به سایر عبادات تعیین فرموده آنرا بخود راجع ساخته. و در حدیث قدسی روایت است که رسول الله صلی الله علیه و سلم میفرماید:
﴿ اجر و مزد هر عمل بنی آدم ده برابر اجر داده میشود حتی تا هفتصد برابر میگرد، الله سبحانه و تعالی جل جلاله میفرماید بجز روزه که آن برای من است و من مزد و اجر آنرا میدهم.﴾ (صحیح مسلم)
و در حدیث دیگری روایت است که رسول الله صلی الله علیه و سلم روز نهم ذی الحجه، و روز عاشوراء و سه روز در هر ماه و همچنان دوشنبه و پنجشنبه را روزه میگرفتند. (سنن ابی داود ۲۴۳۷)
امام نووی رحمه الله درباره روزه ایام ده گانه می فرماید:
﴿روزه آن شدیدا مستحب است.﴾
با روزه ی ۹ روزِ اول ذی الحجه که روز نهم آن عرفه است، و روزه ی روز عرفه گناهان یک سال قبل و یک سال بعد بخشیده میشود.
روزه ی عرفه به دلیل آنچه از رسول کریم صلی الله علیه و سلم در مورد روزه ی عرفه به ثبوت رسیده است مستحب است.
رسول مقبول صلی الله علیه و سلم می فرماید:
«(ثواب) آن را نزد الله اینگونه احتساب می کنم که کفاره گناهان سال قبل و سال بعدش باشد». (رواه مسلم)
اما هر کس که خود در صحرای عرفه حاضر باشد (یعنی خود حاجی باشد) روزه برایش مستحب نیست زیرا رسول الله صلی الله علیه و سلم در حالی که روزه نبود در عرفه وقوف نمود.