وقت یعنی زندگی
نوشته: شهید حسن البنا
ترجمه: مسعوده جامی‌الاحمدی
و الله یقدر الیل والنهار
وقت طلا است، بله این صحیح است البته از نگاه ارزش‌های مادی برای کسانی که هستی را جز از این منظر نمی‌بینند، اما از دیگاه کسانی که بینشی وسیع‌تر دارند وقت همان زندگی است.
ای انسان آیا زندگی‌ات چیزی غیر از وقتی است که بین تولد و مرگ می‌گذرد؟طلا اگر از دست برود و نابود شود امکان دارد بیشتر از آن را دوباره به دست آورد، اما وقت از دست رفته را هرگز نمی‌توان به دست آورد و بازگرداند؛ بناء وقت گران‌بهاتر از طلا و الماس و هر گوهر و کالایی می‌باشد؛ چرا که وقت همان زندگی است.
و باید در نظر داشت که کامیابی در استفاه از وقت چنان چه تصور می‌شود منحصر به پلان دقیق، و شرایط موافق نیست؛ بلکه متوقف بر استفاده از لحظات مناسب است. همان‌گونه که از ابرازنظر عجولانه و یا دیرهنگام برحذر شده‌ایم زیرا نتیجه‌ی خوبی ندارد، در مورد کامیابی درکارها نیز،انجام عمل در لحظه‌ی مناسب آن شرط است:
…وَاللَّهُ يُقَدِّرُ اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ… (المزمل۲۰)
(خدا است كه اوقات شب و روز را مي‌داند و دقيقاً تعيين مي‌كند)
بناء خساره‌مندترین و بی‌حاصل‌ترین افراد غافلان‌اند.
وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ كَثِيرًا مِنْ الْجِنِّ وَالْإِنسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لَا يَفْقَهُونَ بِهَا وَلَهُمْ أَعْيُنٌ لَا يُبْصِرُونَ بِهَا وَلَهُمْ آذَانٌ لَا يَسْمَعُونَ بِهَا أُوْلَئِكَ كَالْأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُوْلَئِكَ هُمْ الْغَافِلُونَ (الأعراف۱۷۹)
(ما بسياري از جنّيان و آدميان را آفريده و [در جهان] پراكنده كرده‌ايم كه سرانجام آنان دوزخ و اقامت در آن است. [اين بدان خاطر است كه] آنان دل‌هایي دارند كه بدان‌ها [آيات رهنمون به كمالات را] نمي‌فهمند، و چشم‌هایي دارند كه بدان‌ها [نشانه‌هاي خداشناسي و يكتاپرستي را] نمي‌بينند، و گوش‌هایي دارند كه بدان‌ها [مواعظ و اندرزهاي زندگي ساز را] نمي‌شنوند. اينان [چون از اين اعضاء چنان كه بايد سود نمي‌جويند و منافع و مضارّ خود را از هم تشخيص نمي‌دهند] همسان چهارپايانند و بلكه سرگشته‌ترند [چرا كه چهارپايان از سنن فطرت پا فراتر نمي‌گذارند، ولي اينان راه افراط و تفريط مي‌پويند]. اينان واقعاً بي‌خبر [از صلاح دنياو آخرت خود] هستند).
ابوبکر صدیق دعا می‌کرد: «بار خدایا ما را در رنج‌ها وا مگذار، و به هلاکت مگیر، و ما را از جمله‌ی غافلان قرار مده» و عمر دعا می‌نمود که خداوند برکت اوقات و اصلاح ساعات را نصیبش کند. و می‌دانیم که در روز قیامت هنوز قدم بنده برداشته نمی‌شود که خداوند از وی پرسان می‌کند که عمر خویش را در چه راهی تمام کرده؟ و مالش را از چه طریق کسب نموده و در چه راهی به مصرف رسانده است؟
و از زیباترین تصویرهایی که در آن رسول‌الله قیمت وقت ارزشمند را بیان نموده‌اند آن جاست که می‌فرمایند: «هیچ روزی نیست که فجر آن بدمد مگر فریاد برمی‌آورد: ای فرزند آدم، من آفریده‌ای جدیدم، و بر اعمالت گواه، پس از من بهره ببر، چرا که تا روز قیامت هرگز باز نخواهم گشت».
به راستی در تمام هستی چیزی گران‌بهاتر از وقت نیست، اما در بین زمان‌ها به نسبت تفاوت در مبارک بودن، بهره‌وری و خوبی تفاوت‌هایی موجود است؛ ساعت‌هایی است که برکت آن بسی بیشتر از سایر ساعات می‌باشد، و روزهایی که در نزد پروردگار برتر از دیگر روزهاست، و همچنین ماه‌هایی است که گرامی‌تر از سایر ماه‌ها می‌باشد.
اینها فرصت‌های ارزشمندی است که خداوند برای ما مؤمنان بخشیده تا با استفاده از آن شبح غفلت را برانیم و به سمت بیداری و آگاهی حرکت کنیم، و چون نسیم قبولی طاعات وزیدن می‌گیرد فضل و برکت آن را غنیمت شماریم، چرا که در این اوقات مبارک حسنات چندین برابر می‌شود؛ و پروردگار، مقام بندگان صالح خود را با آن بالا می‌برد. در کنار این دروازه‌ی توبه را می‌گشاید تا هر که را الله در مورد وی اراده به خیر نموده و او را از جمله‌ی توبه‌کنندگان پشیمان قرار داده است وارد شود.
در آیات قرآن کریم به این اوقات مبارک که در روز ویا هفته و یا سال موجود است اشاره شده، و هدایات پیامبر نیز آنها را تأکید بیشتر می‌نماید، از جمله:
الله تبارک و تعالی می‌فرماید:
فَسُبْحَانَ اللَّهِ حِينَ تُمْسُونَ وَحِينَ تُصْبِحُونَ (الروم۱۷)
(پس به تنزيه خدا سحرگاهان و شامگاهان بپردازيد).
وَاذْكُرْ رَبَّكَ فِي نَفْسِكَ تَضَرُّعًا وَخِيفَةً وَدُونَ الْجَهْرِ مِنْ الْقَوْلِ بِالْغُدُوِّ وَالْآصَالِ وَلَا تَكُنْ مِنْ الْغَافِلِينَ (الأعراف۲۰۵)
(پروردگارت را در دل خود، با فروتني [در برابر خدا] و هراس [از او] و آهسته و آرام، صبحگاهان و شامگاهان ياد كن، و از زمره‌ی غافلان مباش).
و در جایی دیگر می‌فرماید:
وَالْفَجْرِ. وَلَيَالٍ عَشْرٍ (الفجر۱-۲)
(به سپيده دم [صبحگاهان] سوگند! و به شب‌هاي دهگانه سوگند!)
و می‌فرماید:
لِيَشْهَدُوا مَنَافِعَ لَهُمْ وَيَذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ فِي أَيَّامٍ مَعْلُومَاتٍ عَلَى مَا رَزَقَهُمْ مِنْ بَهِيمَةِ الْأَنْعَامِ فَكُلُوا مِنْهَا وَأَطْعِمُوا الْبَائِسَ الْفَقِيرَ (الحج۲۸)
([آنان به اين سرزمين مقدّس بيايند] تا منافع خويش را با چشم خود ببينند [و به سود مادي و معنويشان برسند و ناظر فوائد فردي و اجتماعي و سياسي و اقتصادي و اخلاقي حجّ باشند]، و در ايّام معيّني كه [روز عيد قربان و دو و يا سه روز بعد از آن است، به هنگام ذبح قرباني] نام خدا را بر چهارپاياني [همچون بز و گوسفند و شتر و گاو] ببرند كه خدا نصيب ايشان كرده است. پس [از ذبح حيوانات، اي حجّاج] خودتان از [گوشت] آنها بخوريد و بينوايان مستمند را نيز بخورانيد).
رسول الله نیز در احادیث زیادی ما را متوجه ارزش وقت و شیوه‌ی استفاده از آن نموده‌اند،که همه به نوعی اشاره به این دارد که مؤمن در بین دو مسأله‌ی خطیر به سر می‌برد، بین گذشته‌ای که سپری شده است و نمی‌داند که خداوند به خاطر آن با وی چه معامله‌ی خواهد داشت، و بین آینده‌ی دوری که نمی‌داند خداوند در آن چه فیصله‌ای دارد، پس بنده باید برای نجات خود از وجود خویش مایه گذارد، و از دنیایش برای آخرت خود، و از جوانی قبل از پیری، و از زندگی قبل از مرگ بهره برد.
پس ای مخاطب گرامی:
هر روز در مقابل‌ات لحظاتی ارزشمند از صبحگاهان و شامگاهان و سحرگاهان قرار دارد، که می‌توانی با روحی پاک به ملأاعلی اوج بگیری، و خیر دنیا و آخرت را حاصل نمایی؛ شب و روز جمعه را پیش‌رو داری، که می‌توانی دستان و قلب و روح و روانت را با فیض سرشار رحمت الله بر بندگانش مالامال سازی، در مقابل‌ات موسم طاعات و ایام عبادات و شب‌های تقرب قرار دارد، اوقاتی که کتاب ارزشمند و پیام‌آور بزرگوارت تورا به سوی آنها فرا می‌خواند، پس تو نیز حریص باش تا از جمله‌ی ذاکران باشی نه از جرگه‌ی غافلان؛ در شمار کارکنان باشی نه در ردیف گم‌نامان، وقت را غنیمت دان که وقت همچون شمشیر است.. متوجه باش تا ضرر نکنی:
همانند وقت قاطع باش، چرا که (شاید) مشکلات را زیاد می‌کند و (ای‌کاش) را بگذار، زیرا این واژه بزرگ‌ترین علت است.
از خداوند طلب توفیق عمل مقبول و وقت بابرکت را برای خود و شما دارم.