مورچه

به نام خدا

مورچه

مور یا مورچه حشره‌ای اجتماعی است از راستهٔ نازک بالانکه اندازهٔ اجتماع شان می‌تواند از چند ده مورچه شکارچی در یک حفره تا چند میلیون مورچهٔ ساده و طبقه ای از کارگرها و سربازها و سایر گروه‌ها را در یک محدوده جغرافیایی وسیع شامل شود.

انواع مورچه ها مورچه های کارگر: به دو گروه کوچک و بزرگ تقسیم می شوند مورچه های کارگر بزرگ (سرباز)که از افراد ضعیف تر در مقابل سایر حشرات دفاع کرده واز جانوران مورچه خوار محافظت می کنند و مورچه های کارگر دیگر که از لانه دور می شوند و به نظافت وتغذیه ی نوزادان و ملکه می پردازد.

مورچه ملکه:مور ماده یی است که در آخر زمستان تخم های مخصوصی می گذارد که از آنها مورچه های نر و ماده تولید می شود که در بهار از لانه بیرون آمده وجفت گیری می کند وبعد از آن مورچه ها ی نر بلافاصله می میرند.

انواع دیگر مورچه ها: مورچه های مهاجم، مورچه های برگ بر، مورچه های انگل، مورچه های پرسه، مورچه خرمن چین، مورچه شیردوش یا گله دار، مورچه های باغبان، مورچه های آسیابان، مورچه های فرعون، مورچه های آتشی سرخ، مورچه های سارق، مورچه های برده دار و انواعی دیگر که عیناً تیپ های مختلف انسان ها را به یاد می آورد.

ساختمان مورفولوژیکی مورچه

بدن مورچه از سه بخش اصلی سر، سینه و شکم تشکیل شده است در ناحیه سر اعضای حساس مانند مغز و چشمها و شاخکها و دهان قرار گرفته است، دهان مورچه دارای آرواره های نیرومندی است که به وسیله آنها دانه های خشک را خرد می کند و بارهای سنگین را به لانه می رساند. شاخکهای مورچه یکی از اعضای حساس آن به شمار می رود زیرا وسیله استشمام بوی‏هاست شاخکها به چند بند تقسیم شده اند که هر بند مخصوص استشمام یک نوع رایحه است شاخکها وسیله صحبت کردن مورچه ها نیز می باشد.

اسکلت خارجی بدن مورچه ها از ماده ای بنام کیتین ساخته شده است.که به سیلیکون شیشه نیز شباهت دارد و کریستال های کربنات کلسیم نیز در آن یافت می شود.کیتین باعث یک نوع استحکام می شود که برخلاف سایر جانداران باعث می شود که بدن مورچه ها در برابر فشار خرد شده و شکسته شده و اگر شما بتوانید صدای له شدن مورچه را بشنوید صدایی شبیه خرد شدن و شکستن به گوش می رسد. دانشمندی استرالیایی تحقیقات طولانی و زیادی را روی آن کردتا پی برد که ساختار بدن مورچه ها دارای مقدار قابل توجهی از ماده ی شیشه است. یعنی حدود ۷۵% از غشای خارجی بدن مورچه ها را شیشه تشکیل می دهد. بنابراین واژه ی (لَا یَحْطِمَنَّكُمْ/ درهم تان نشکند) در قرآن برای له شدن مورچه ها در جای درست خود به کار برده شده بود.

ارتباط با همنوعان مورچه ها برای برقراری ارتباط با یکدیگر از فرومون استفاده می‌کنند. آنها از سطح خاک برای بر جا گذاشتن رد فرومون استفاده می‌کنند تا دیگر مورچه ها نیز بتوانند آنرا دنبال کنند.  خانم WadeaOmrany کشف جدیدی را به ارتباط مورچه ها نموده است، خداوند در سوره نمل آیه ۱۸ می فرماید: حَتَّى إِذَا أَتَوْا عَلَى وَادِ النَّمْلِ قَالَتْ نَمْلَةٌ یَا أَیُّهَا النَّمْلُ ادْخُلُوا مَسَاكِنَكُمْ لَا یَحْطِمَنَّكُمْ سُلَیْمَانُ وَجُنُودُهُ وَهُمْ لَا یَشْعُرُونَ ؛ “تا چون به دره مورچه ها رسیدند، مورچه ای گفت: ای مورچه ها به لانه هایتان وارد شوید‌، مبادا سلیمان و لشگرش پایمالتان كنند و خود آگاه نباشند.” در آیه بالا مورچه خطر قریب الوقوعی كه در كمین مورچه ها است را در طی چهار مرحله متوالی با ترشح چهار ماده به شرح زیر می گوید: ۱-“ترشح aldehyde hexanal / ای مورچه ها” این اولین اعلام خطری است كه توسط مورچه داده می شود تا توجه دیگر مورچه ها را به سرعت جلب كند. ۲-” ترشحhexanol / به لانه هایتان وارد شوید” در این جا گوینده پیام، جملاتش را با دیگرپیام ها ادامه می دهد و به مورچه های دیگر می گوید كه چه كار باید بكنند.

۳- “ترشح undécanone/ مبادا سلیمان ولشگرش پایمالتان كنند” در این جمله مورچه دلیل این خطر را به مخاطب خود می گوید. ۴-“ترشح butyloctenal/ و خود آگاه نباشند” مورچه ها، به عنوان عكس العملی در مقابل خطر قبلی، یكنوع دفاع مشخصی از خود بروز می دهند. در این چند جمله آخری،مورچه به مخاطبان خود می گوید كه به منبع خطر حمله نكنید زیرا خطر از یك دشمن واقعی نیست- زیرا سلیمان و همراهانش از وجود لانه مورچه ها در سر راه خود خبرندارند و قصد حمله به آن را نیز ندارند بنابراین مورچه ها آن ها را خطرواقعی نمی دانند.

شهر مورچه ها

از شگفتی های زندگی مورچه ها نوع لانه سازی آنهاست لانه های آنها بی شباهت به یک شهر نیست و دارای راهها و تقاطع ها و طبقات مختلفی است.هر طبقه ای در لانه مورچه ها مخصوص کار خاصی است به همین دلیل درجه حرارت هریک از طبقات با دیگری فرق می کند مورچه با روشی خاص لانه خود را گرم و یا سرد می کند تعداد طبقات لانه مورچه گاهی به چهل طبقه نیز می رسد و هرطبقه تقریبا ۵ میلی متر ارتفاع دارد و قطر دیوارها حدود یک میلی متر است، مورچه ها حشراتی فعال و پرکار هستند حتی شبها هم در خارج از لانه دست از کار نمی کشند کارهایی که این حشره در داخل لانه اش انجام می دهد بسیار بیشتر از جنب وجوش او درخارج از لانه است درحالیکه ما این فعالیتها را نمیتوانیم ببینیم مورچه ها با مهارت خاصی موادیرا که به لانه می آورند در انبارهای معینی ذخیره می کنند و در نگهداری از آنها دقت و مراقبت بسیار می کنند هنوز تمام راههایی که مورچه برای جلوگیری از فاسد شدن مواد غذایی به کار می برد برای بشر فاش نشده است. مورچه ها حشرات بسیار هوشمندی اند که همه دانشمندان را به شگفتی واداشته؛ چون وقتی آن‌ها انبار غذای بعضی از مورچه ها را بررسی کرده‌اند، با کمال تعجّب دیده‌اند آن‌ها، دانه‌های جمع آوری شده را به طور منظّم در کنار هم قرار می‌دهند؛ آن‌ها دانه‌های گندم را از وسط به دو نیم می‌کنند تا هنگام رسیدن رطوبت سبز نشود، ولی دانه‌های خربزه را به جای نصف به چهار قسمت تقسیم می‌کنند، زیرا می‌دانند که دانه‌های خربزه (تخم خربزه) اگر به دو نصف تقسیم شوند، باز هم قابلیت سبز شدن را دارند و به محض تماس با آب رشد خواهند کرد و لانهٔ مورچه ها را از بین خواهند برد؛ اما این مسئله برای محققان روشن شده است که اگر مورچه ها را از لانه خود بیرون کنند مواد غذایی که ذخیره کرده اند فاسد می شود اما با بودن مورچه ها در لانه هایشان مواد غذایی فاسد نمی شود جمعی از مورچه ها که دارای آرواره های نیرومندی هستند – نقش یک آسیاب را ایفا می کنند یعنی گندم و امثال آن را با آرواره های خود – خرد می کنند و به صورت آرد درمی آورند و آن را در مخزنهای مخصوصی ذخیره می نمایند تا در فصل زمستان مورد استفاده قرار گیرد.

فداکاری مورچه

در جهان مورچه ها فداکاری بسیار جالبی نیز مشاهده می شود دانشمندان پس از تحقیقات بسیار متوجه شده اند که در لانه نوعی از مورچه ها که هریک به کار مخصوصی مشغول هستند از یکی از مورچه ها به عنوان انبار استفاده می شود این مورچه دارای کیسه نسبتا بزرگی است که در این کیسه شهد نباتات را ذخیره می کند و سپس مانند یک بادکنک کوچکی که پر از شهد است به سقف لانه آویزان می شود تا مورچه های دیگر از شهدی که در آن کیسه ذخیره شده بخورند. تعدادی از مورچه ها نیز مامور مواظبت و نگهداری از نوزادان هستند آنها به قدری جدی و با شوق این کار را انجام می دهند که درموقع حمل و نقل اگر دو پای عقب آنها را قطع کنند از نوزاد دست بر نمی دارند و با سعی و همت آن را به وسیله شاخکهای خود حمل می کنند تا به جای مطمئنی برسانند، همین مورچه ها از انبار غذایی مورهای فدارکار دیگر تغذیه می کنند.

سوما نظری